|
|
Anasayfa Kravga Mut Tarih Coğrafya Kültür Resim
Yemekler "Mutca" Müzik
Büyük şehirlerde ilk kez tanışan insanlar birbirlerini konuşma tarzlarından tanımaya, nereli olduklarını çıkarmaya çalışırlar. Bir bölgeye aidiyetin en önemli kanıtlarından ve göstergelerinden biri olan dil daha doğrusu “ağız” atalarımızın bize aktardığı önemli kültürel özeliklerden biridir. Çoğu zaman “şehirli” gibi konuşmadığı için anneleri tarafından sıklıkla uyarılan çocuklar farkında olmadan bu kültürün sadık birer taşıyıcısı olmaktadırlar. Ancak çocuklukları gençliğe evrilmeye, dil kurallarıyla yazılan kitaplarla haşır neşir olmaya başlanınca ve üstüne yöreden uzaklaşmada eklenince Mut’un rengi konuşmalarda iyice azalıyor.
Biz bu sayfada Mut ağzından örnekler vermeye çalışacağız. Doğal olarak sözlü olan vurgular ve Türkçe’ye uymayan uzatmaları yazarken oldukça zorlanacağız.
Ağız bir dilin(Türkçe’nin), konuşulduğu bir bölgedeki (Mut ve çevresi); kelimelerde köklü bir değişiklik olmamakla birlikte ufak değişiklikler, vurgu farklılıkları, konuşma tarzı gibi etmenlerdeki farklılıklardır.
Mut da bu durum haricinde Türkiye’nin başka yörelerinde kullanımına rastlamadığımız oldukça fazla kelime de bulunmakta. Sadece Mut çevresinde kullanıldığını düşündüğümüz kelimeleri de bu sayfada bulabileceksiniz.
Belki ilk başta söylememiz gerekeni sona bıraktık. Bizler Dil Bilimci DEĞİLİZ. Yaptığımız yorumlar yanlış, derlediğimiz kelimeler hatalı olabilir. Eğer bir Dil Bilimciyseniz ve (olmasanız bile) emek vermek isterseniz lütfen iletişim kuralım.
Sevgiyle kalın…
Saalıcakla galın…
| KELİME | AÇIKLAMA |
| AAYEN | Hitap sözü |
| ABA | Abla |
| ACANS | Haberler |
| AĞA | Abi |
| AĞIL | Küçükbaş Hayvanların yattıkları etrafı çevrili yer |
| AĞIZ | Yavrulayan hayvanın ilk sütü |
| AKANAM | Bayanlar için hitap sözü; "akanam nörün" |
| ALIK | Hayvan çulu |
| AMEL | İshal |
| ARESET DAĞINDA KAL | Kızılan birisine beddua olarak söylenir. |
| AŞŞAĞOBA | Aşağı mahalle |
| AVADANLIK | Küçük tarım aletleri |
| AVAR | Aile ihtiyacı için ekilen sebzeler |
| AVARLIK | Avarın ekildiği yer, sebze ekilen yer |
| AVKI | Çam kabuğu |
| AYAK YOLU | Tuvalet |
| BATIRIK | Bakınız:yemekler bölümü |
| BİCİK | Meme |
| BİSEEL | Çok fazla, epeyi |
| BİŞŞEK | Yayık yaymaya yarayan,küre şeklinde, içi oyuk,etrafı delikli,uzun saplı ağaçtan yapılma alet |
| BODAN | Küçük kazma(çükürün küçüğü) |
| BOĞARSAK | Büyükbaş hayvanların kızışma dönemi |
| BOSDAN | Salatalık |
| BÖĞET | Derelerde suyun biriktiği derin yer, gömbet |
| BÖĞMEK | Suyun önünü kapatmak, suyun akmasını engellemek |
| BUÇUK | Sitilin bir büyüğü |
| BUĞUZ | Manevi eziyet, |
| BUNAR | Pınar, Suyun Topraktan Yüzeye çıktığı yer |
| CEPCEBİ | Alt alta küçük gözlerden oluşan, iğne, iplik v.b. Şeylerin konduğu bezden yapılma eşya saklama yeri. |
| CIRCIR | Fermuar |
| CIRTATAN | Salatalığa benzeyen yabani bir bitki.en ufak temasda tohumlarını basınçla dışarı atar |
| CIVLATMAK | Üzerinde hiç bir şey bırakmamak. "keçi ağacı cıvlatmış" |
| CİVAN | Sulama Suyunu yöneten görevli |
| CİZMEK | Sıra sıra yerleştirmek."bamyaları ipe cizdim" |
| COMBALAK | Takla |
| CONGALAZ | Canavar |
| CUBUR | Üzümün sapı,posası |
| CUMBAR | Kilim dokumada kullanılan ince uzun çivi |
| CÜLLÜ | Civciv |
| ÇALMAK | Mayalamak."yoğurt/peynir çaldım" |
| ÇARDAK | Genellikle ahşaptan yapılmış,küçük barınak |
| ÇATMA | Çadır |
| ÇEBİÇ | Bir yaşında Oğlak |
| ÇEKİ | Hayvan çulu |
| ÇELEBİ | Kadınlar için Kayın birader |
| ÇEMBER | Beyaz başörtüsü |
| ÇEVDİR | Küçük çadır |
| ÇILDIRTI | Ani gürültü |
| ÇITLIK | Çitlenbik |
| ÇİMMEK | Yıkanmak, nehirde yüzmek. ; "gene göksuya çimmeye mi kaçtın?" |
| ÇİNGİL | İnce uzun saplı sıvı kabı. Helkenin küçüğü |
| ÇOMAÇ | Ev ekmeğinin içine katık koyularak yapılan dürüm |
| ÇOMAK | Ukela |
| ÇÖDÜRMEK | İşemek |
| ÇÖDÜRÜK | Sidik |
| ÇULFALLIK | Çul dokunan tezgah |
| ÇÜKÜR | İki ucu sivri kazma |
| DARI | Mısır |
| DELBEKİ | Koyu pekmez |
| DEPİT | Köpeklere yapılan yuvarlak ekmek |
| DEVİNMEK | Silkinmek |
| DEVMEK | Kaşımak |
| DEVRAMER | Ayçiçeği |
| DEYNEK | Sopa |
| DİNİ GÜDÜK | Kızılan birisine beddua olarak söylenir. |
| DÖLLÜK | Hayvanlardan Yavru alınan Mekan |
| DÜĞÜLCÜK | İnce bulgur |
| EĞİRMEK | Yünü, pamuğu iplik haline getirmek |
| ELGANİM,EHLİZ | Uslu-uysal |
| ELLELEM | Herhalde |
| ELLEZ | İlyas |
| ELLİK | Ekin dererken parmakları koruyan ve ele daha fazla ekin almaya yarayan 3 parmağa takılan tahtadan alet |
| EMİZİK | Katran sakızı |
| EMZİK | Yalancı meme |
| ENGÜCÜ | Olabilir-olmalıydı |
| ER GİDEN İŞİNE, KUŞLUK GİDEN BOŞUNA | İşe erken gitmeyi önemseyen bir deyim |
| ERMANI | Ermeni |
| ESE | İsa |
| FERİK | Tavuğun küçüğü |
| FESLİKAN | Fesleğen |
| FİYYAK | Parmaklarla çalınan ıslık |
| GALAKLAMAK | Sendelemek |
| GALLE | Sincap |
| GALLÜŞ | Pipo |
| GANAYAKLI | Kadın |
| GANCIK | Dişi |
| GANERE | Sorumsuz(insanlar), Başı boş(hayvanlar |
| GANNE | Şişe |
| GAPIT | Palto |
| GAYIT | Saban |
| GAYRİ | Artık; "haydi gayri" |
| GEĞİL | |
| GELİN TEYZE | Dayı hanımı |
| GEYSİLİK | Çamaşırhane |
| GEZYAZLI | İki yaşında dişi Keçi |
| GINDIR | Aralık; "kapıyı gındır" |
| GIPIRTI | Telaşlı, acele davranmak |
| GİLİK | Çekirdek |
| GOCA DON | Bayanların giydiği Şalvar |
| GODUŞ | |
| GOĞUŞMAK | Büyükbaş hayvanların çiftleşmesi |
| GOLAN | Hayvanların çekisini bağlamaya yarayan yassı ip |
| GORA | Kilit |
| GOSTAK | Ukela |
| GOVŞAK | Aralık; "kapıyı govşak bırak" |
| GOYA | Güya |
| GOYAK | Dere |
| GÖCEN | Tavşan yavrusu |
| GÖĞER | Soğanın ekilmek için hazırlanmış fidesi, küçük soğan |
| GÖLÜK | Dişi at |
| GÖMBET | Derelerde suyun biriktiği derin yer, böğet |
| GÖPER | Su arklarının üzerine yapılan küçük köprü |
| GÖYNEK | İç çamaşır |
| GUMPİR | Patates |
| GUNNAMAK | Yumurtlamak, kedi köpek için yavrulamak |
| GURNA | Musluk |
| GUSÜLHANE | Banyo |
| GUZLUK | Kuzu ve Oğlakların küçükken konduğu küçük yer |
| GÜDÜL | Gabak kırığından yapılmış,genellikle içine dut konulan küçük parça |
| GÜPÜŞMEK | Süsüşmek |
| HADELİHA | |
| HANGIRDA | Nerede |
| HARANI | Küçük kazan |
| HARAR | Büyük çuval |
| HASIL | Arpanın yeşil hali |
| HAVLI | Bahçe |
| HELKE | Buçuğun bir büyüğü |
| HEYE | Evet |
| HIFSETMEK | Saklamak |
| HINKIRMAK | |
| HORDA | Orada |
| HOYU | "Sen onu gördün hoyu" |
| HÖLE | Şöyle |
| HÜĞE | Ağzına kadar doldurmak |
| ICICIK | Azıcık |
| ILTAR | İnce ip |
| IMIŞIK | Ilık |
| ISMARIÇ | Sipariş |
| ISTAR | Kilim tezgahı |
| İHMAL | |
| İŞİN ONSUN | Hayırlı işler |
| İŞLİK | Gömlek |
| İTEĞİ | Ekmek atarken serilen, unun etrafa saçılması önleyen dokuma |
| İZİRAB ETMEK | Çekingen olmak |
| KAYIŞ | Kemer |
| KEBEN | Merdiven |
| KESTEL | Keçi kılından yapılan ince ip |
| KESTİRME | Büyük kazan |
| KESTİRME | Kısa yol |
| KEVKİR | Su Kabağından yapılmış,içi oyuk su aktarma kabı |
| KIZILENNİK | Kızboğan |
| KIZINMAK | Isınmak |
| KİLLİK | Gömlek |
| KİRMAN | Yün eğirmek için kullanılan tahtadan araç |
| KONAKLIK | Çoban evi |
| KÖSTEMEK | Hayvanların iki ayağını bağlamak |
| KÖSÜLMEK | Uzanmak, yatmak |
| KÖŞEBAŞI | Küçük minder |
| KUPAY | Av köpeği |
| KÜKÜM | Kuru çam yaprağı |
| KÜNCÜ | Susam |
| KÜSEĞEN | Çabuk küsen |
| LÜLE | Pipo |
| MALAŞ | Alnı beyaz lekeli hayvan |
| MARDAVIL | Bir çeşit üzüm |
| MUSAF | Kuran'ı kerim |
| NACAK | Tek ağızlı balta |
| NAMAZLAĞI | Seccade |
| NENE | Amca hanımı |
| NOZAK | Kozalak |
| NÖÖRÜN | Ne yapıyorsun |
| OCAK BAŞINDAN IRAK | Şaşılan bir durum karşısında söylenir. |
| ÖLEZ ÖLEZ | Cansız cansız durmak/bakmak |
| ÖNCEK | Önlük |
| ÖNDÜĞÜN | Geçengün |
| ÖRME | Kalın ip |
| PALAZ | Keklik yavrusu |
| PALİ | Av köpeği |
| PANTUL | Pantolon |
| PEŞKİR | Havlu |
| PÜR | Yaş çam yaprağı |
| SADE YAĞ | Tereyağı |
| SAHAN | Tabak |
| SAKAR | |
| SAKOO | Ceket |
| SAL | Tabut |
| SARICARI | Eşşek arısı |
| SAVAK | Ana kanaldan bahçeye su alınan ark |
| SAVRIK | Küçükbaş hayvanların kızışma dönemi |
| SEDİR | İnce uzun divan |
| SEĞ | Şap |
| SEĞ SIVAMAK | Nazara karşı yapılan batıl inanç |
| SEĞİRTMEK | Koşmak |
| SEKİ | Tarla |
| SEKİ | Pencere |
| SEKİL | (Hayvanlar için) ayağının beyaz olması |
| SELAMETLE | Güle güle git |
| SEYİS | Bir yaşında erkek keçi |
| SİTİL | Küçük bakraç |
| ŞAVKETMEK | Aydınlatmak,ışıtmak |
| ŞEPİT EKMEK | Yufka ekmeğin Küçüğü(biraz daha kalın) |
| ŞIHRANA | Pekmez yapılan yer |
| ŞIRHANA | Pekmez kaynatılan yer |
| ŞİŞEK | Bir yaşında dişi Koyun |
| TAKDELEN | Ağaçkakan |
| TAY | Genç at |
| TEHLEMEK | Bakmak,gözetlemek |
| TINSIRMAK | Hapşırmak |
| TOKLU | Bir yaşında erkek Koyun |
| TOKUÇ | Çamaşır yıkamaya yarayan yastı Tahta |
| TÖÖMEKEN | Semiz otu |
| TULUK | İçinde yoğurt yayılan deri |
| TÜLEK | Erkek keklik |
| ÜĞENDİRE | Çift sürerken öküzleri sürmeye yarayan ucu demirli sopa |
| ÜLBÜK | Çaydanlığın su akan kısmı |
| ÜLÜBÜ | Taze fasülye |
| YAĞLIK | Mendil |
| YAL | Genellikle undan yapılan köpek yiyeceği |
| YALAK | İçinde su birikmesi amacı ile toprağa yapılan küçük çukur |
| YALAMIK | Bahar aylarında çam kabuklarının soyularak elde edilen,kabuğun iç yüzeyindeki ince tabaka(yalamık yemek için kavlatılır) |
| YANHGIŞ | Nakış |
| YANNIK | İçine ayran konulan küçük deri |
| YAYIK YAYMAK | Tereyağı ve Ayran yapmak için Tuluk içinde yoğurdun kıvamını buluncaya kadar karıştırılması |
| YAZMIŞ | Bir yaşında dişi keçi |
| YEMENİ | Ayakkabı |
| YOKAROBA | Yukarı mahalle |
| YOO | Hayır |
| YOYMAK | İşe yaramaz hale getirmek |
| YUMAK | Yıkamak |
| YUMUŞ | Ev içinde verilen görev "anam hemen yumuş buyurur" |
| YUNAK | Kirli çamaşır |
| YUNAKLIK | Çamşır yıkana yer |
| YÜRÜLMEK | Küçükbaş hayvanların çiftleşmesi |
| ZIĞARMAK | Karşı gelmek |
| ZİFTİMEK | Ağaç dallarının meyvesini veya yaprağını sıyırmak. "geçiye yaprak ziftidim" |
| ZÖBERMEK |